Người trưởng thành nhưng lớn lên trong gia đình có cha mẹ ly hôn có thể gặp nhiều khó khăn trong mối quan hệ với người khác.
Ảnh từ verywellfamily
Tỷ lệ ly hôn cao hơn đối với những người từng có cha mẹ ly hôn.1 Cha mẹ đóng vai trò chính yếu trong cách trẻ thích nghi với một cuộc ly hôn. Sau đây là một số cách có thể giúp giảm tác hại tâm lý do ly hôn gây ra cho trẻ:
Đồng nuôi dưỡng con cái cách hòa thuận
Xung đột căng thẳng giữa cha và mẹ làm tăng sự đau buồn ở trẻ. Sự thù địch quá mức, như la hét và đe dọa lẫn nhau, dẫn đến việc trẻ có các vấn đề về hành vi2 Dù vậy, ngay cả căng thẳng nhỏ cũng có thể làm trẻ bị ảnh hưởng. Nếu bạn gặp khó khăn trong việc đồng nuôi con với người bạn đời cũ của mình, hãy tìm đến các chuyên gia để được giúp đỡ.
Không đặt con cái đứng ở giữa
Việc bảo trẻ chọn giữa cha và mẹ xem các cháu yêu ai nhất, hoặc bảo trẻ chuyển hộ tin nhắn hay thông điệp của mình cho người kia là điều rất không nên. Trẻ khi cảm thấy mình bị mắc kẹt ở giữa có nhiều khả năng bị trầm cảm và lo lắng.
Duy trì mối quan hệ lành mạnh
Truyền thông tích cực, bày tỏ sự ấm áp với con, hạn chế tối đa xung đột là những cách có thể giúp trẻ thích nghi tốt hơn với cuộc ly hôn. Một mối quan hệ lành mạnh giữa cha mẹ với con cái sau khi ly hôn được chứng minh là giúp trẻ phát triển lòng tin về giá trị bản thân cao hơn và có kết quả học tập tốt hơn.
Sử dụng kỷ luật nhất quán
Thiết lập nội quy phù hợp với lứa tuổi và luôn làm đúng theo chế độ thưởng/phạt khi cần thiết. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2011 cho thấy kỷ luật hiệu quả sau khi ly hôn giúp làm giảm tình trạng phạm pháp và cải thiện kết quả học tập.3
Giám sát chặt chẽ trẻ vị thành niên
Khi phụ huynh thường xuyên để ý đến những việc làm của thiếu niên và những người mà các cháu ở cùng, các cháu ít có vấn đề về hành vi sau khi ly hôn hơn, nghĩa là giảm nguy cơ sử dụng các chất gây nghiện và ít vấn đề trong học tập hơn.
Động viên trẻ
Những trẻ không tự tin để đối phó với sự thay đổi, hoặc trẻ nghĩ mình là nạn nhân bất lực, có nhiều khả năng gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Hãy giúp con bạn hiểu rằng mặc dù việc trải qua biến cố ly hôn của cha mẹ rất khó khăn, nhưng cháu có sức mạnh tinh thần đủ để vượt qua, cháu có thể làm được.
Dạy trẻ kỹ năng đối phó
Đối với những trẻ đã học biết về phương cách đối phó tích cực, chẳng hạn như kỹ năng giải quyết vấn đề và kỹ năng tái cấu trúc nhận thức, sẽ thích nghi tốt hơn với việc ly hôn. Hãy dạy trẻ cách kiểm soát suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của mình một cách lành mạnh.
Giúp trẻ cảm thấy an toàn
Nỗi sợ bị bỏ rơi hoặc những quan ngại về tương lai có thể gây ra rất nhiều lo lắng, nhưng việc giúp trẻ cảm thấy được yêu thương, an toàn và yên tâm không chỉ có thể làm giảm tâm lý níu kéo mà còn giảm nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe tâm thần.
Trang bị kiến thức dành cho phụ huynh
Có nhiều chương trình dành cho phụ huynh để hướng dẫn cách làm giảm tác động của ly hôn lên con cái. Phụ huynh sẽ được dạy các kỹ năng và chiến lược phối hợp nuôi dạy con nhằm giúp trẻ đối phó với những sự thay đổi.
Tìm đến sự trợ giúp chuyên nghiệp
Để có thể hỗ trợ con cái vượt qua giai đoạn này, bạn cần kiểm soát mức độ căng thẳng của chính mình. Hãy chăm sóc bản thân tốt và cân nhắc việc tìm đến tâm lý trị liệu hoặc những sự trợ giúp khác để giúp bạn thích nghi với những sự thay đổi trong gia đình.
Khi nào cần tìm sự giúp đỡ cho con
Mặc dù ly hôn quả thật rất khó khăn đối với các gia đình, nhưng nếu quyết định ở cùng nhau chỉ vì lợi ích của con cái có thể không phải là lựa chọn tốt nhất. Trẻ sống trong những gia đình thường xuyên cãi vả, thù hằn và bất mãn có nguy cơ cao gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần và hành vi.
Vì thế, việc trẻ phải trải qua khó khăn trong cảm xúc và hành vi ngay sau khi cha mẹ chia tay là điều bình thường. Nhưng, nếu con bạn gặp vẫn tiếp tục có vấn đề về tâm tính hoặc hành vi, hãy tìm đến sự giúp đỡ chuyên môn.
Ban đầu, bạn có thể trao đổi với bác sĩ thường theo dõi sức khỏe của con. Hãy chia sẻ mối ưu tư của bạn và hỏi ý kiến về việc tìm đến sự hỗ trợ chuyên môn cho con. Bác sĩ có thể giới thiệu cho bạn chuyên gia tâm lý trị liệu hoặc các dịch vụ hỗ trợ khác.
Việc trị liệu tâm lý cá nhân có thể giúp trẻ hiểu về những cảm xúc của mình. Trị liệu gia đình cũng được khuyến khích để giải quyết những thay đổi trong sinh hoạt gia đình. Một số cộng đồng còn xây dựng các nhóm hỗ trợ dành cho trẻ em. Các nhóm này tạo điều kiện để trẻ ở độ tuổi giống nhau, đang trải qua hoàn cảnh gia đình tương tự nhau, có thể gặp gỡ và giao lưu.
Tác giả: Amy Morin, Chuyên viên xã hội Nguồn: Very well family Dịch: Blessie
1. Perelli-Harris B, Berrington A, Sánchez Gassen N, Galezewska P, Holland JA. The Rise in Divorce and Cohabitation: Is There a Link? Popul Dev Rev. 2017;43(2):303–329. doi:10.1111/padr.12063 2. Anderson J. The impact of family structure on the health of children: Effects of divorce. Linacre Q. 2014;81(4):378–387. doi:10.1179/0024363914Z.00000000087 3. Sigal A, Sandler I, Wolchik S, Braver S. Do Parent Education Programs Promote Healthy Post-Divorce Parenting? Critical Distinctions and a Review of the Evidence. Fam Court Rev. 2011;49(1):120–139.
Khi hôn nhân tan vỡ, một số phụ huynh ưu tư với nhiều câu hỏi, chẳng hạn như “Liệu chúng ta có nên ở lại với nhau vì con cái không?” Những người khác thì cảm thấy họ không có sự lựa chọn nào khác ngoài ly hôn.
Ảnh từ Pixabay
Mặc dù tất cả các bậc cha mẹ có thể có nhiều lo lắng – từ hoàn cảnh sống trong tương lai, đến sự hoang mang về việc sắp xếp quyền nuôi con – họ có thể lo lắng nhất về việc con cái sẽ đối diện thế nào trước cuộc ly hôn.
Như vậy, ly hôn có thể tạo ra những tác động tâm lý nào đối với trẻ em? Điều này còn tùy. Mặc dù việc ly hôn tạo ra căng thẳng đối với mọi trẻ, một số trẻ có thể ổn định tinh thần nhanh hơn những trẻ khác.1
Một điều an ủi là phụ huynh có thể thực hiện một số bước để giảm tác động của việc ly hôn lên tâm lý trẻ. Việc có những chiến lược hỗ trợ con cái là rất cần thiết để giúp trẻ thích nghi với những thay đổi do ly hôn mang lại.
Tại sao năm đầu tiên là khó khăn nhất
Không có gì ngạc nhiên khi nghiên cứu cho thấy rằng trẻ gặp khó khăn nhiều nhất trong một hay hai năm đầu sau khi ly hôn.2 Trẻ có thể phải trải qua đau khổ, tức giận, lo lắng và hoài nghi.
Nhưng nhiều trẻ dường như có thể ổn định lại. Các cháu quen dần với những thay đổi trong sinh hoạt hàng ngày và thoải mái hơn với cuộc sống mới. Tuy nhiên, có những trẻ dường như không bao giờ thật sự trở lại “bình thường”. Có một tỷ lệ nhỏ các trẻ tiếp tục trải qua nhiều khó khăn, thậm chí kéo dài cả đời, sau khi cha mẹ ly hôn.
Tác động của ly hôn lên cảm xúc
Ly hôn tạo ra sự hỗn loạn cảm xúc cho cả gia đình, nhưng đối với trẻ em, mọi thứ trong hoàn cảnh ấy có thể đáng sợ, khó hiểu và bực bội:
Trẻ nhỏ thường gặp khó khăn để hiểu tại sao mình phải đi qua lại giữa hai nhà. Các cháu có thể lo lắng rằng nếu cha mẹ không yêu nhau nữa thì một ngày nào đó, cha mẹ cũng có thể không yêu mình.
Trẻ đang đi học có thể lo lắng rằng cuộc ly hôn là lỗi của mình. Các cháu có thể lo sợ mình đã không ngoan hay đã làm sai điều gì đó.
Thiếu niên có thể trở nên khá tức giận với việc ly hôn và những thay đổi do nó tạo ra. Các cháu có thể đổ lỗi cho một phụ huynh, hoặc phẫn nộ với một hoặc cả hai cha mẹ vì những biến động trong gia đình.
Tất nhiên, mỗi nhà mỗi cảnh. Nhưng trong những hoàn cảnh đặc biệt khắc nghiệt, trẻ có thể cảm thấy nhẹ nhõm trước việc cha mẹ chia tay, nếu việc ly hôn làm giảm đi sự cãi vã và căng thẳng.
Ảnh từ Pexels
Những căng thẳng liên quan đến ly hôn
Ly hôn thường có nghĩa là trẻ sẽ mất đi sự tương tác hằng ngày với một trong hai phụ huynh, thường nhất là với cha. Việc giảm tiếp xúc ảnh hưởng đến sự gắn kết giữa phụ huynh với con cái, và theo một bài báo được xuất bản năm 2014, các nhà nghiên cứu khám phá ra rằng nhiều trẻ cảm thấy ít gần gũi với cha hơn sau cuộc ly hôn.3
Ly hôn cũng ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa trẻ với phụ huynh đang nuôi dưỡng mình, thường nhất là người mẹ. Phụ huynh giữ quyền nuôi con thường có những mức độ căng thẳng cao hơn khi phải nuôi con một mình.4
Một nghiên cứu vào năm 2013 cho thấy các bà mẹ thường ít động viên và ít thể hiện tình cảm âu yếm con hơn sau khi ly hôn. Ngoài ra, cách kỷ luật con cái của họ trở nên ít nhất quán và kém hiệu quả hơn.5
Đối với một số trẻ, việc cha mẹ chia tay không phải là điều khó khăn nhất mà là những yếu tố gây căng thẳng đi kèm. Những điều như thay đổi trường học, chuyển đến một ngôi nhà mới và sống với một trong hai người cha/mẹ – người đang cảm thấy mệt mỏi hơn – mới chỉ là một vài trong số những yếu tố gây căng thẳng khiến việc ly hôn trở nên khó khăn.
Khó khăn tài chính cũng là điều phổ biến sau ly hôn. Nhiều gia đình phải chuyển đến căn nhà nhỏ hơn hoặc thay đổi hàng xóm láng giềng, cũng như thường có ít điều kiện vật chất hơn.
Những rủi ro các gia đình phải đối mặt
Theo Trung tâm nghiên cứu Pew, vào năm 2013, khoảng 40% các cuộc hôn nhân mới ở Hoa Kỳ có một trong hai người đã từng kết hôn, và 20% các cuộc hôn nhân mới có cả hai người đã từng kết hôn.6
Điều đó có nghĩa là nhiều trẻ em phải chịu đựng những thay đổi liên tục về các kiểu sinh hoạt gia đình. Việc có thêm cha mẹ kế, biết đâu thêm một vài anh chị em kế, có thể là một sự thay đổi lớn khác mà trẻ phải thích nghi. Ngoài ra, những người từng ly hôn thường tái kết hôn, cả cha lẫn mẹ, có nghĩa là càng nhiều thay đổi hơn cho trẻ.
Tỷ lệ đổ vỡ của các cuộc hôn nhân lần thứ hai thậm chí còn cao hơn các cuộc hôn nhân đầu tiên. Vì vậy, nhiều trẻ phải trải qua rất nhiều cuộc chia ly và ly dị suốt nhiều năm.
Các vấn đề về sức khỏe tâm thần
Ly hôn có thể làm tăng nguy cơ gặp phải các vấn đề sức khỏe tâm thần ở trẻ em và thiếu niên. Bất kể tuổi tác, giới tính và văn hóa, trẻ có cha mẹ ly dị trải qua các vấn đề về tâm lý ngày càng gia tăng.7
Ly hôn có thể gây ra sự rối loạn thích nghi ở trẻ, vấn đề này có thể vượt qua trong vòng vài tháng. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng tỉ lệ trầm cảm và lo lắng cao hơn ở trẻ em có cha mẹ ly hôn.
Các vấn đề về hành vi
Trẻ trong các gia đình ly hôn có thể gặp nhiều vấn đề về bên ngoài – chẳng hạn như rối loạn hành vi, phạm pháp và hành vi bốc đồng – hơn là trẻ trong các gia đình có cả cha lẫn mẹ.7 Ngoài việc tăng các vấn đề về hành vi, trẻ cũng có thể gặp nhiều xung đột với bạn bè hơn sau cuộc ly hôn.
Kết quả học tập kém
Trẻ em từ các gia đình đã ly hôn không phải lúc nào cũng học tốt. Tuy nhiên, một nghiên cứu được công bố vào năm 2019 cho thấy con cái của các gia đình đã ly hôn có xu hướng gặp khó khăn trong việc học nếu việc ly hôn xảy ra bất ngờ, trong khi trẻ từ các gia đình có nhiều khả năng ly hôn thì không có kết quả tương tự.8
Hành vi liều lĩnh
Trẻ vị thành niên của các gia đình đã ly hôn có nhiều khả năng tham gia vào những hành vi liều lĩnh, chẳng hạn như sử dụng chất gây nghiện và quan hệ tình dục sớm. Tại Hoa Kỳ, thiếu niên có cha mẹ ly dị uống rượu sớm hơn, sử dụng rượu, cần sa, thuốc lá và ma túy cao hơn so với bạn bè cùng trang lứa.Theo một nghiên cứu được công bố năm 2010, trẻ vị thành niên có cha mẹ li hôn khi các cháu từ 5 tuổi trở xuống đặc biệt có nguy cơ cao quan hệ tình dục sớm trước tuổi 16.9 Việc thiếu sự hiện diện của người cha cũng liên quan đến việc thanh thiếu niên có số lượng bạn tình cao hơn.10
Tác giả: Amy Morin, Chuyên viên xã hội Nguồn: Very well family Dịch: Blessie
THAM KHẢO
1. Kleinsorge C, Covitz LM. Impact of divorce on children: developmental considerations. Pediatr Rev. 2012;33(4):147-54. doi:10.1542/pir.33-4-147 2. Rappaport SR. Deconstructing the Impact of Divorce on Children. Family Law Quarterly. 2013;47(3):353-377. 3. Anderson J. The impact of family structure on the health of children: Effects of divorce. Linacre Q. 2014;81(4):378–387. doi:10.1179/0024363914Z.00000000087 4. Rodriguez-JenKins J, Marcenko MO. Parenting stress among child welfare involved families: Differences by child placement. Child Youth Serv Rev. 2014;46:19–27. doi:10.1016/j.childyouth.2014.07.024 5. Wallerstein J, Lewis J, Rosenthal SP. Mothers and their children after divorce: Report from a 25-year longitudinal study. Psychoanalytic Psychology. 2013;30(2):167-184. doi:10.1037/a0032511. 6. Pew Research Center. 8 facts about love and marriage in America. 7. D’Onofrio B, Emery R. Parental divorce or separation and children’s mental health. World Psychiatry. 2019;18(1):100–101. doi:10.1002/wps.20590 8. Brand JE, Moore R, Song X, Xie Y. Parental divorce is not uniformly disruptive to children’s educational attainment. Proc Natl Acad Sci USA. 2019;116(15):7266-7271. doi:10.1073/pnas.1813049116 9. Donahue KL, D’Onofrio BM, Bates JE, Lansford JE, Dodge KA, Pettit GS. Early exposure to parents’ relationship instability: implications for sexual behavior and depression in adolescence. J Adolesc Health. 2010;47(6):547–554. doi:10.1016/j.jadohealth.2010.04.004 10. Ryan RM. Nonresident fatherhood and adolescent sexual behavior: a comparison of siblings approach. Dev Psychol. 2015;51(2):211–223. doi:10.1037/a0038562
Thấu hiểu con là một trong những điều quan trọng nhất mà bạn nên học khi làm cha mẹ. Nó rất hữu ích trong việc hướng dẫn và nuôi dưỡng con hiệu quả khi chúng lớn lên và trưởng thành. Bạn cần nhớ rằng con bạn có cá tính độc nhất suốt cuộc đời chúng.
Ảnh từ Pexels
Một trong những cách bạn có thể hiểu con cái là quan sát chúng khi chúng ngủ, ăn hoặc chơi. Hãy tìm ra những đặc điểm của con. Chúng thích hoạt động nào nhất? Chúng dễ dàng thích nghi hay cần thời gian để điều chỉnh khi có thay đổi? Những điều này là đặc điểm bình thường của một đứa trẻ và con bạn có thể không phải ngoại lệ.
Hãy dành thời gian trò chuyện với con bạn càng nhiều càng tốt vì điều này rất quan trọng để nắm bắt thông tin và thấu hiểu con. Trong trường hợp các trẻ lớn, chúng ít bộc lộ suy nghĩ và cảm xúc qua lời nói nhưng thường biểu hiện trên khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể hơn. Việc đặt câu hỏi sẽ giúp chúng chia sẻ cảm xúc với bạn.
Ví dụ, thay vì hỏi chúng đã làm gì ở trường, hãy hỏi chúng đã xây dựng mô hình gì trong trò chơi xếp hình hôm nay. Thay vì hỏi chúng có chơi với bạn bè không, hãy tập trung vào trò chơi chúng đã chơi.
Một cách khác để hiểu con là nhìn vào môi trường của chúng để tìm hiểu về một hành vi nhất định mà bạn đã quan sát. Người thân, nhà trẻ, bạn bè, giáo viên, cộng đồng, môi trường gia đình… đóng một vai trò quan trọng trong hành vi của con bạn. Ví dụ, nếu con bạn thể hiện sự hung hăng đối với những đứa trẻ khác ở trường, bạn cần tìm hiểu tất cả các nguồn có thể dẫn đến hành vi hung hăng của chúng.
Mối liên kết của con với một đứa trẻ khác cũng có thể là nguồn gốc của xu hướng hung hăng. Môi trường ở nhà cũng là một nguồn khác cho hành vi như vậy. Gần đây có những xung đột và tranh luận ở nhà mà con bạn nhìn thấy không? Còn trong cộng đồng thì sao? Đây là một số góc độ mà bạn nên xem xét khi cố gắng tìm ra lý do đằng sau hành vi hung hăng của con bạn.
Ảnh từ Pexels
Ngoài ra, bạn có thể tìm hiểu về con mình bằng cách quan sát những đứa trẻ khác thuộc nhóm tuổi tương tự. Bạn có thể tham khảo các tựa sách và trang web mà chúng tôi đề xuất, để biết nhiều mẹo và kiến thức chuyên sâu về sự phát triển của trẻ. Hãy nhớ rằng bạn đã trải qua các giai đoạn giống như một đứa trẻ nên ít nhiều hành vi của trẻ em trong cùng giai đoạn sẽ tương tự nhau. Tuy nhiên, tốc độ phát triển qua từng giai đoạn của mỗi trẻ là khác nhau.
Bằng cách hiểu sự phát triển của con bạn, bạn có thể cung cấp cho chúng cơ hội cũng như đồ chơi để thúc đẩy sự phát triển và chuẩn bị cho giai đoạn phát triển tiếp theo của chúng. Đồng thời, bạn cũng có thể đặt ra những kỳ vọng và giới hạn có thể chấp nhận được cho con bạn.
Trong thời đại này, việc trở thành phụ huynh có trách nhiệm đặc biệt khó khăn vì cha mẹ dành nhiều thời gian hơn để làm việc hơn là ở bên con cái. Sắp xếp thời gian giữa cuộc sống công ty và làm cha mẹ để có thời gian chất lượng với con cái cũng không hề dễ dàng. Không nhiều người đạt được thành công trong việc làm cha mẹ và điều này có thể làm bạn nản lòng. Hiểu con bạn là một cách hiệu quả để trở nên thành công trong nghệ thuật nuôi dạy con cái.
Sự phát triển về mặt xã hội hay cảm xúc bắt đầu bằng sự gắn kết giữa đứa trẻ và người chăm sóc. Mối liên kết chính thường với người mẹ, và với sự tham gia ngày càng nhiều hơn của các ông bố trong việc chăm sóc trẻ, sự gắn kết với bố cũng phổ biến hơn.
Ảnh từ Pexels
Cái nhìn đầu tiên giữa mẹ và đứa bé sơ sinh bắt đầu quá trình hình thành sự gắn bó giữa một đứa trẻ và người chăm sóc chính. Mối liên kết lành mạnh là điều cần thiết vì nó cung cấp cho trẻ cảm giác an toàn và yên tâm. Trước đây người ta đã nghĩ sự gắn bó này được hình thành trong những tháng đầu đời, nhưng ngày nay chúng ta biết rằng nó có thể hình thành ở các giai đoạn phát triển sau này như trong mối liên kết giữa cha mẹ nuôi và những đứa trẻ được nhận nuôi.
Khi một đứa trẻ đói, tã bẩn hoặc cảm thấy bất an, nó giao tiếp bằng cách khóc. Khi cha mẹ tìm ra những gì trẻ cần và đáp ứng nhu cầu đó, cảm giác tin tưởng cơ bản được xây dựng và trẻ cảm thấy an toàn và yên tâm.
Dần dần cha mẹ bắt đầu hiểu được sự khác biệt giữa những tiếng khóc của trẻ và có thể đáp ứng nhanh hơn, bình tĩnh hơn với nhu cầu về thể chất hoặc cảm xúc của trẻ. Điều này cho thấy cha mẹ đang trở nên hòa hợp với đứa trẻ. Khi trẻ lớn lên và phát triển, cha mẹ vẫn cần phải quan tâm đến các nhu cầu và đặc điểm riêng của trẻ để có thể đáp ứng trẻ một cách thích hợp với sự thông hiểu, vững chãi và hướng dẫn để giúp chúng học cách tự đương đầu và cân bằng cảm xúc. Trẻ em khác nhau về khả năng điều chỉnh cảm xúc do tính khí thất thường nhưng khi chúng cảm nhận được sự đồng cảm và xoa dịu từ cha mẹ và được dạy cách tự làm dịu và đương đầu, chúng sẽ trở nên tốt hơn và não của chúng sẽ được rèn luyện để tự động phản ứng phù hợp với các tình huống.
Ảnh từ Pexels
Một khía cạnh khác của sự phát triển xã hội và cảm xúc là sự hình thành cái tôi và lòng tự trọng. Trẻ em rất sớm phản ứng với hành động của người khác.Nếu cha mẹ cười với điều gì đó trẻ làm, chúng cũng sẽ cười và lặp lại việc đó. Nếu trẻ em bị mắng hoặc thấy cha mẹ cau mày, chúng sẽ rút lui. Khi trẻ đấu tranh để học một kỹ năng mới, và chúng nhận được sự khuyến khích và ủng hộ, chúng sẽ tiếp tục cố gắng cho đến khi thành thạo kỹ năng này. Chúng sẽ tự nhiên vui hưởng thành quả của chúng. Sau đó, chúng cảm thấy tự tin và sẽ thử những điều mới mẻ. Mặt khác, nếu đứa trẻ được đưa ra những phản hồi tiêu cực như là “Việc dễ vậy có gì hay đâu? Có mắc lỗi gì không?” và không nhận được bất kỳ sự ủng hộ nào, chúng sẽ thất vọng, cảm thấy bị đánh bại và nghĩ rằng chúng không đủ năng lực. Một đứa trẻ đã trải qua điều này sẽ dễ dàng từ bỏ những nhiệm vụ mới và thể hiện sự tức giận đối với bản thân. Chúng thậm chí từ chối thử thách. Đó là cách một đứa trẻ phát triển cái tôi tích cực hay phát triển tiêu cực với lòng tự trọng thấp.
Sự phát triển xã hội hay cảm xúc cũng bao gồm sự phát triển đạo đức. Trẻ học những hành vi nào được chấp nhận và những hành vi nào được xem là không thể chấp nhận được. Trẻ sẽ học nhanh hơn khi được biết lý do tại sao hành vi không được chấp nhận và cần phản ứng thế nào trong một tình huống nhất định. Trẻ em có khả năng phát triển những kỹ năng này trong quá trình lớn lên. Cha mẹ nên biết những gì được coi là phù hợp với lứa tuổi của con mình để chúng không mong đợi quá nhiều hoặc quá ít.
Ảnh từ Pexels
Cuối cùng, con người chắc chắn là có tính xã hội cao. Trẻ em cũng thế. Một số trẻ dường như có kỹ năng xã hội tốt hơn. Cha mẹ không chỉ khuyến khích giao tiếp xã hội mà thường xuyên tham gia vào các tương tác xã hội với con cái. Một số trẻ cần cha mẹ giúp để phát triển cảm xúc phù hợp với lứa tuổi. Cha mẹ nên chuẩn bị cho trẻ những tình huống xã hội mới và dạy chúng cách tương tác phù hợp. Để được xã hội chấp nhận, trẻ em cần học cách cư xử trong môi trường xã hội. Đối với một số trẻ em, những điều này đến gần như tự nhiên trong khi những trẻ khác sẽ cần sự giúp đỡ và khuyến khích.
Sau khi phải trải qua một bi kịch nào đó, người lớn chúng ta có thể cảm thấy rối trí và mong manh, nhưng đối với trẻ em, các cháu càng cần đến sự hỗ trợ và hướng dẫn của chúng ta hơn.
Ảnh từ Pixabay
Việc nói rằng chúng ta đang sống trong một thế giới đáng sợ vẫn còn nhẹ. Toàn thế giới đang chìm trong dịch bệnh Sar-Cov-2.
Trong nước, chỉ trong vòng vài tháng qua, trên cả nước đã xảy ra 7 đợt dông lốc, mưa đá diện rộng tại nhiều tỉnh miền núi phía Bắc; thiên tai làm 11 người chết, mất tích, trên 44.000 nhà bị sập đổ, hư hại; Trên 100.000 ha lúa, hoa màu ảnh hưởng, thiệt hại hơn 3.000 tỷ đồng (*); ngập mặn ở khu vực Tây Nam Bộ; cháy rừng ở Nghệ An…
Ngoài nước, Châu Phi mong manh trước nạn châu chấu và trước bờ vực của nạn đói; gió mùa và lũ lụt làm vô số người chết ở châu Á; máy bay chở khách của Ukraine rơi tại Iran khiến 176 người thiệt mạng…
Hơn thế nữa, nước Mỹ loạn lạc trong bạo lực; biểu tình và đổ máu tại Hong Kong…
Thảm sát tại trường học, bạo hành trong gia đình; thậm chí một người mẹ đã bỏ rơi đứa con 3 ngày tuổi; tấn công tình dục và nhiều hành động bạo lực khác… đã trở nên quá thường xuyên trong các bản tin hàng ngày. Bất cứ lúc nào, chỉ cần bật tin tức hoặc lướt qua các dòng tin trên mạng xã hội, hết tin khủng khiếp này đến tin đau lòng khác cứ đập vào mắt chúng ta.
Tác động của thảm kịch trên trẻ em và thiếu niên
Nếu những thảm kịch như vậy còn khó đối với người lớn thì đối với trẻ em và thiếu niên lại càng khó khăn hơn để các em có thể hiểu và đối diện.
Tiến sĩ Melissa Brymer, Giám đốc Chương trình Chống Khủng bố và Thảm họa của Trung tâm Quốc gia về Căng thẳng Sang chấn ở Trẻ em tại đại học California ở Los Angeles, chia sẻ: “Sau một sự kiện tin tức đau buồn, con bạn có thể lo lắng điều đó sẽ xảy ra một lần nữa, các cháu sẽ gặp nguy hiểm hoặc những người thân yêu sẽ bị thương hoặc bị giết”.
Các phụ huynh ước gì họ có thể bảo vệ con mình khỏi những bi kịch, nhưng điều đó khó mà làm được. Với tư cách là giáo sư tâm lý học tại trường Đại học Nova Southeastern và là một chuyên gia về các tình huống khủng hoảng, tiến sĩ giáo dục Scott Poland nhận định: “Ngày nay, với quá nhiều phương tiện truyền thông và những dòng tin tức liên tục xuất hiện 24/7 trên điện thoại thông minh của chúng ta, việc thoát khỏi những câu chuyện chấn động này là hầu như không thể. Con bạn sẽ tìm hiểu về những thảm kịch đó, nghĩa là bạn cần phải chủ động giúp các cháu thông hiểu những gì đã xảy ra”.
Từ góc nhìn của Kinh Thánh, việc nói về các sự kiện bi thảm với con cái cũng là điều khôn ngoan. Kinh Thánh cho chúng ta biết rằng “Trong những ngày cuối cùng, sẽ có những thời kỳ khó khăn” (sách Ti-mô-thê Nhì chương 3 câu 1). Chúng ta đã được báo trước rằng thế giới sẽ ngày càng trở nên nguy hiểm và bất ổn, cho đến khi Đấng Christ Giê-xu trở lại.
Lẽ tất yếu, phụ huynh phải có trách nhiệm chuẩn bị con bước vào tuổi trưởng thành. Điều đó bao gồm việc dạy cho trẻ hiểu (trên nền tảng Kinh Thánh) vì sao lại có quá nhiều rắc rối trên thế giới, làm thế nào để trở nên kiên cường, tầm quan trọng của việc tập trung vào bức tranh lớn của Đức Chúa Trời. Thông qua việc giúp trẻ đối mặt với những bi kịch ngày nay, chúng ta cũng đang giúp các cháu học cách đối phó với nhiều nghịch cảnh ở phía trước.
Phụ huynh có thể làm gì để giúp con cái cảm thấy an tâm và sống tích cực giữa những tin tức tiêu cực bao trùm trong cuộc sống? Sau đây là sáu gợi ý thiết thực:
1. Chủ động trò chuyện.
Khi tin tức thông báo một khủng hoảng lớn, hãy chủ động trao đổi với con bạn về điều đó; đừng đợi đến khi các cháu hỏi chúng ta.
“Con bạn sẽ nghe về những chuyện đó ở trường và từ các phương tiện truyền thông. Nhiều điều các cháu nghe được sẽ trở nên đáng sợ hoặc thậm chí không chính xác”, tiến sĩ Brymer nói, “cho nên bạn cần phải nói chuyện với con để tìm hiểu xem con đã nghe gì, chỉnh sửa bất kỳ thông tin sai lệch hoặc hiểu lầm nào, và giải tỏa mọi lo lắng cho con”.
Bạn có thể mở đầu như sau: “Ngày hôm nay đã có chuyện kinh khủng xảy ra. Con có nghe ai nói gì chưa?” Hãy để con bạn chia sẻ mối quan tâm và quan điểm của các cháu, lắng nghe cẩn thận những gì con nói. Hãy đảm bảo rằng bạn đã nắm vững thông tin về tình huống để có thể giúp con hiểu đâu là sự thật, đâu là lời đồn. Hỏi xem con có thắc mắc nào không, sau đó trả lời trung thực mà không đi sâu vào các chi tiết bạo lực hoặc hình ảnh.
Nếu các cháu không có câu hỏi thì càng tốt. Không phải trẻ nào cũng muốn nghe giải thích đầy đủ.
Hãy nhớ rằng, nếu sự việc xảy ra càng gần nơi bạn sống thì con bạn càng cần phải được nói chuyện về điều đó.
Ảnh từ Pixabay
2. Linh động trong cuộc trò chuyện.
Hãy nói chuyện với con cái về các tình huống khủng hoảng theo cách phù hợp với độ tuổi và mức độ trưởng thành của con. “Chúng ta không muốn áp làm trẻ choáng ngợp với quá nhiều thông tin chi tiết mà các cháu chưa đủ phát triển để xử lý”, tiến sĩ Poland cảnh báo.
Với trẻ mẫu giáo, tiến sĩ Poland khuyên chỉ nên thảo luận về những bi kịch nếu trẻ có để ý đến. Còn đối với trẻ tiểu học, các cháu thường chỉ muốn một lời giải thích ngắn gọn về những gì đã xảy ra, cùng với lời trấn an rằng cuộc sống của các cháu sẽ không bị làm sao cả. Học sinh cấp hai và cấp ba thường muốn có thông tin chi tiết hơn về sự việc, bao gồm những nguyên nhân và liệu nó có thể xảy ra trong khu vực sống của mình hay không.
Khác biệt về tính cách cũng là điều cần kể đến. Chẳng hạn như một số trẻ 10 tuổi có thể khiếp sợ núi lửa và không muốn nói về cái thứ vừa mới phun trào đó, nhưng những trẻ 10 tuổi khác lại chẳng có vấn đề gì mà thậm chí còn không quan tâm.
“Hãy để ý những động thái của con bạn”, tiến sĩ Poland nói, “Các cháu sẽ cho bạn biết nếu muốn nghe thêm”.
3. Làm gương về sự bình tĩnh.
Nếu con cái nhìn thấy bạn buồn rầu hoặc thậm chí rơi nước mắt trước một tin tức đau buồn nào đó cũng không sao, nhưng đừng để cho bản thân trở nên quá xúc động hoặc tuyệt vọng. Cần duy trì sự bình tĩnh, bởi vì con bạn đang học cách đối phó với bi kịch bằng cách quan sát phản ứng của bạn. Nếu bạn tỏ ra lo lắng hoặc hoảng loạn, trẻ sẽ hấp thu cảm xúc đó và trở nên sợ hãi.
Theo tiến sĩ Brymer, “Trẻ em đối phó với cuộc sống tốt nhất khi có cha mẹ là nguồn sức mạnh. Ở đây, không có ý là phụ huynh cần phải tỏ vẻ bề ngoài, nhưng họ cần có khả năng đem lại sự yên tâm cho trẻ và trả lời câu hỏi của các cháu. Nếu không tỉnh táo quân bình cảm xúc, bạn không thể đem lại những điều đó cho con”.
Nếu có điều gì đó khủng khiếp vừa xảy ra khiến bạn không giữ được bình tĩnh, hãy cho mình thời gian để ổn định trước khi nói chuyện với con về sự việc. Hãy đến với Chúa trong lời cầu nguyện và xin Ngài ban cho bạn lòng can đảm, sự bình an và khôn ngoan khi nói chuyện với con. Hãy làm gương cho con về việc bạn tìm kiếm sức lực từ nơi Chúa và đặt lòng tin cậy Ngài. Đây là điều mà bạn muốn con mình học theo.
4. Cầu nguyện cùng nhau.
Hãy giúp con cái nhớ rằng, bất kể những điều khủng khiếp nào đang diễn ra xung quanh, Đức Chúa Trời luôn ở cùng để bảo vệ chúng ta. Chúng ta không bao giờ nằm ngoài sự chăm sóc của Ngài và không cần phải sợ hãi.
Khi nhìn thấy hậu quả của một thảm kịch, trẻ thường muốn làm một cái gì đó để mọi thứ tốt hơn. Một trong những điều mang tính xây dựng nhất mà bất cứ ai cũng có thể làm là tìm kiếm Chúa. Phụ huynh nên chủ động trong việc này bằng cách bắt đầu thì giờ cầu nguyện của gia đình.
Cùng với người phối ngẫu và con cái, cả gia đình cầu nguyện xin Chúa chu cấp cho những người bị ảnh hưởng bởi thảm kịch, dẫn dắt các nhà cầm quyền, tiếp tục giữ gia đình được bình an, và Chúa Giê-xu sớm trở lại để hoàn tất xây dựng vương quốc của Ngài trên đất này (sách Ma-thi-ơ chương 6 câu 10). Việc cầu nguyện như thế dạy cho trẻ cách ứng phó trước khủng hoảng, bằng cách tìm đến Chúa, và điều này cũng giúp trẻ tập trung vào bức tranh toàn cảnh của Ngài.
5. Hạn chế tiếp xúc với phương tiện truyền thông.
Việc cập nhật tin tức về thế giới chắc chắn là quan trọng. Nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta để cho bản thân hoặc con cái bị đắm chìm trong sự phóng đại của các phương tiện truyền thông xoay quanh một thảm họa. Nhìn chung, bạn sẽ không nghe thấy nhiều thông tin mới hơn khi xem tin tức trong hai, ba, bốn giờ đồng hồ tiếp theo so với giờ đầu tiên.
Tiến sĩ Maryann Robinson, (Giám đốc chi nhánh Dịch vụ Sức khỏe tâm thần và Căng thẳng sang chấn Khẩn cấp tại Cơ quan Quản lý Dịch vụ Sức khỏe tâm thần và Lạm dụng Chất kích thích), cho biết: “Việc đưa tin tức về thảm kịch, đặc biệt nếu cứ phát đi phát lại và liên quan đến sự đau đớn của con người, có thể tác động tiêu cực đến trẻ em và thanh thiếu niên. Trẻ em ở tuổi còn quá nhỏ có thể hiểu nhầm việc phát đi phát lại tin tức nghĩa là tai họa đó đã xảy ra nhiều lần”.
Bà nói thêm rằng trong những năm gần đây, tin tức trên TV càng ngày càng trở nên giật gân và giàu hình ảnh. Việc xem quá nhiều tin tức có thể làm tăng sự lo lắng và sợ hãi ở trẻ em và người lớn.
Một khi bạn đã nắm được các tin tức cơ bản về những gì đã xảy ra, tốt nhất là tắt TV và hạn chế các nguồn tin trên mạng xã hội. Thay vào đó, hãy tìm đến những hoạt động xoa dịu căng thẳng như cùng gia đình đi dạo, đi xe đạp, tham quan công viên, chơi trò chơi, đọc Kinh Thánh…
Hãy nhớ chương trình của Đức Chúa Trời vẫn được thực hiện, Ngài vẫn đang tể trị và một ngày nào đó, mọi đau đớn và bi kịch sẽ chỉ là dĩ vãng!
6. Đảm bảo với con về sự an toàn.
Trong bất kỳ tình huống thảm họa nào, sẽ có công an, cảnh sát, lính cứu hỏa, nhân viên cấp cứu và nhân viên cứu hộ tại chỗ để giúp đỡ các nạn nhân và khôi phục trật tự. Nếu có một thảm kịch lớn xảy ra trong cộng đồng của bạn, hãy nhắc con bạn nhớ đến điều đó để trấn an các cháu, rằng các biện pháp an toàn luôn sẵn sàng. Cũng hãy khẳng định với con rằng các cháu cực kỳ quan trọng với bạn, rằng bạn yêu con và sẽ làm mọi cách để con được an toàn.
Điều quan trọng nhất là hãy giúp trẻ nhớ rằng mặc dù chúng ta nhìn thấy những sự kiện khủng khiếp xảy ra xung quanh, Chúa luôn ở cùng để bảo vệ chúng ta. Chúng ta không bao giờ nằm ngoài sự chăm sóc của Ngài và không cần phải sợ hãi. Chúa là nơi nương dựa và ẩn náu tuyệt đối của chúng ta.
Tất nhiên, ngay cả khi chúng ta an toàn và được bảo vệ, vẫn vô cùng đau lòng khi thấy tất cả những đau khổ, bạo lực và hủy diệt xảy ra xung quanh ta. Cách duy nhất để đối phó với điều này là hãy nhớ chương trình của Đức Chúa Trời vẫn được thực hiện, Ngài vẫn đang tể trị và một ngày nào đó, mọi đau đớn và bi kịch sẽ chỉ là dĩ vãng.
Đây là những chân lý quan trọng mà chúng ta có thể chia sẻ với con em mình để đem đến sự bình an và cái nhìn tích cực trong cuộc sống cho các cháu.
